नेपालको पहिलो महिला-स्वामित्व rice mill — महिलाद्वारा महिलाका लागि विकास गरिएको व्यापार मोडेल

२०७० सालतिर नेपालमा महिला-प्रधान घरधुरी, जहाँ एक महिला नै मुख्य आय स्रोत तथा निर्णयकर्ता हुन्छिन्, १९ प्रतिशत मात्रै थिए। अहिलेको कृषि गणनाअनुसार १० वर्षमा यो संख्या बढेर ३२.४ प्रतिशत पुगेको छ, जसको अर्थ अहिले १३.३३ लाख महिलाले घरको नेतृत्व गरिरहेका छन्। विदेश रोजगारीप्रति आकर्षणका कारण अहिले अधिकांश पुरुष कृषि क्षेत्रबाट हराइरहेका छन्। धेरै ठाउँमा खेतीपाती र घर सम्हाल्ने जिम्मेवारी महिलामाथि परेको छ। नेपालमा खाद्य सुरक्षाको एक प्रमुख कारण कृषि उत्पादनमा गिरावट हो। कम आम्दानीका कारण विशेषतः पुरुषहरू कृषि पेशाबाट विमुख भइरहेका छन्, जसका कारण कृषि क्षेत्रमा महिलाको सहभागिता तीव्र रूपमा बढेको छ। “पहिले कृषि क्षेत्रमा पुरुषको मात्रै दबदबा थियो। तर अब परिस्थितिहरू फेरिएका छन्,” खैरहनी नगरपालिका–१०, कथरस्थित साना किसान कृषि सहकारी संस्थाकी व्यवस्थापक पूर्णमाया अधिकारी तिमल्सिनाले भनिन्। “ठूलो मात्रामा पुरुष विदेश गएपछि महिलाले कृषि क्षेत्रमा संलग्नता बढाएका छन्, यद्यपि केही सीमित क्षेत्रमा मात्र।” “अहिले हाम्रो गाउँमा धेरै महिलाहरू उद्यमी बनेका छन्, जसको मुख्य कारण सजिलो र झन्झटविहीन वित्त पहुँच हो।” “२०६१ सालमा हामीले ४७ सदस्यबाट सहकारी सुरु गरेका थियौं। सुरुमा हामीले सदस्यहरूलाई रु १ लाखदेखि ५ लाखसम्म ऋण दिन थाल्यौं—हामीका सबै सदस्य महिला हुन्। कतिपयले ब्यूटी पार्लर खोलेका छन्। हामीले कृषि स्टोर निर्माणमा लगानी गरेका छौं, स्वेटर तथा लुगा बनाउने तालिम दिएका छौं, अनि अन्य व्यावसायिक गतिविधिमा समेत लगानी गरेका छौं,” तिमल्सिनाले भनिन्।